Omschrijving
Burgercoöperatie Deventer Energie en Raedthuys Pure Energie zijn samen eigenaar van de twee windturbines van het windpark Kloosterlanden langs de A1 in Deventer.
Negentig inwoners van Deventer investeerden in het windpark. Als lid van de coöperatie delen ze in de opbrengst en hebben ze - samen met de andere leden – zeggenschap over hun ‘halve windturbine’ (25% van de aandelen). Ze kunnen Deventer windstroom afnemen tegen een gunstig tarief.
Bijzonder aan dit project is de samenwerking tussen het energiebedrijf Raedthuys Pure Energie en de coöperatie. In Deventer is dat goed bevallen, vinden beide partijen. Raedthuys werkt inmiddels in andere regio’s met lokale coöperaties samen volgens het ‘Deventer-model’ en varianten daarop. “Actieve betrokken inwoners die meewerken aan lokale duurzame opwekking is ontzettend belangrijk bij de ontwikkeling van een windpark”, stelt de Raedthuys.
De gemeente Deventer is de feitelijke initiatiefnemer van het windpark en een pleitbezorger voor actieve burgerparticipatie. Op nadrukkelijk advies van de gemeente komt 25% van het windpark in eigendom van bewoners en bedrijven van Deventer. Voor de coöperatie was dit een unieke kans: “Zonder de gemeente was het ons niet gelukt om op korte termijn zoveel opwekcapaciteit te realiseren”.
In oktober 2015 is het park geopend.
Kenmerken
Naam | Windpark |
Locatie Plaats en X- / Y-coördinaat | Bedrijventerrein kloosterlanden langs de A1 in deventer |
Aantal windmolens x vermogen | 2 windturbines 4,7 MW (2x 2,35 MW) |
(Verwachte) jaaropbrengst | 9,4 miljoen kWh (2700 huishoudens) |
Oplevering | Oktober 2015 |
Doorlooptijd project | 11 jaar vanaf beleidsplan windenergie (2004) 3 jaar vanaf overeenkomst gemeente met Cofely/Raedthuys (2013) |
Technische specificaties | Enercon E-92 windturbines. Rotordiameter 92 meter, ashoogte 85 meter. |
Eigendom windmolens | VOF bestaande uit: DE Wind BV (100% eigendom coöperatie Deventer Energie) Raedthuys WP kloosterlanden b.v. (100% dochter van Raedthuys Groep) Met een aandelenverhouding 25/75. |
Eigendom grond | Rijksvastgoedbedrijf (afrit A1) IJssellandschap |
Financiering | Inbreng eigen vermogen door coöperatie Deventer Energie (via participatie leden) en Raedthuys. De rest via een bancaire lening. |
Participatiemodel | Betrokkenheid bewoners in planproces en besluitvorming over de locatie (door de gemeente). Betrokkenheid coöperatie in het projectontwikkelproces. Financiële participatie bewoners met zeggenschap via de coöperatie. Mogelijkheid tot inkoop stroom via Raedthuys Pure Energie (geen: gebiedsfonds). |
Mijlpalen
De ontwikkeling van het windpark Kloosterlanden begint in 2000 met een besluit van de gemeente om een windvisie op te stellen en locatieonderzoek te doen. In 2004 ligt er een helder doel: 6 MW in 2010. De locatie langs de A1 is in beeld. In 2009 komt daar als ambitie bij: Deventer energie-neutraal in 2030. Twee jaar later is ‘windrealisatie langs de A1’ met ‘burgerparticipatie’ een beleidsprioriteit.
In 2011 valt het daadwerkelijke besluit om twee turbines te realiseren op bedrijventerrein Kloosterlanden. Er ontstaat een unieke samenwerking tussen de ontwikkelaar en de coöperatie.
Lees verder hieronder: ontwikkelgeschiedenis
Mijlpalen
2000 Collegebesluit beleidsplan windenergie, start locatieonderzoek
2004 Beleidsplan windenergie (doel 6 MW in 2010, 12 MW in 2020)
2009 Visie Duurzaam Deventer (doel Deventer energieneutraal 2030, wens burgerparticipatie)
2010 Aanvullende locatieonderzoek drie windturbines langs A1
2011 Nota Windturbines Kloosterlanden (twee windturbines langs A1)
Uitvoeringsagenda Duurzaamheid (wind en burgerparticipatie als beleidsprioriteiten)
2012 Start planologische procedure, oprichting Deventer Energie
2013 (feb) Concessieovereenkomst energievoorziening A1 bedrijvenpark Cofely
Samenwerking met Raedthuys, voorwaarde van gemeente: 25% eigendom bewoners en bedrijven
2013 (maart) Bestemmingsplan Windturbines Kloosterlanden, omgevingsvergunning
Beroepsprocedure
2013 (juli) Samenwerkingsovereenkomst deventer Energie, Raedthuys.
2013 (sept) Besluit Raad van State: vergunning onherroepelijk
2014 (jan) Start wervingscampagne financiële participatie
2014 (juli) Oprichting windpark Kloosterlanden
2014 (okt) Start bouw
2015 (okt) Realisatie: feestelijke opening.
Ontwikkelgeschiedenis
De gemeente neemt het initiatief
Windenergie staat al sinds 2000 op de agenda van de gemeente Deventer. Het beleidsvoornemen van het College om te zoeken naar windlocaties in 2000 leidt in 2004 tot een beleidsplan Windenergie met een heldere doelstelling: 6 MW wind in 2010 en 12 MW in 2020. Ook zijn potentiële zoeklocaties in beeld waaronder de locatie langs de A1.
Nader onderzoek langs de A1
In 2010 komt de zaak in een stroomversnelling. De gemeenteraad geeft opdracht voor aanvullende onderzoek naar een derde windturbine op het bedrijventerrein langs de A1. Het college legt een principebesluit voor aan de gemeenteraad in 2011. Deze gaat niet meteen akkoord. Bewoners uit een nabijgelegen wijk en het dorps Epse hebben inmiddels bezwaren tegen het park en de Raad vindt dat omwonenden actiever betrokken moeten worden bij het proces. Er worden informatieavonden en een excursie georganiseerd, en er wordt aanvullend onderzoek gedaan naar alternatieve locaties.
Interne verdeelheid maar toch een besluit: twee windturbines...
Twee maanden later komt het College met een aangepast voorstel: de nota Windturbines Kloosterlanden (juni 2011). Het college is verdeeld: twee wethouders stemmen er niet mee in. Ook de gemeenteraad en de stadsbewoners zijn verdeeld. Na intensieve discussies wordt besloten om niet drie maar twee windturbines te plaatsen langs de A1. In juli 2011 stemt de Raad in met de ‘realisatie van twee windturbines langs de A1’. Dit wordt opgenomen als één van beleidsprioriteiten in de Uitvoeringsagenda Duurzaamheid. Hiermee is de weg vrijgemaakt voor daadwerkelijke realisatie.
Burgerparticipatie is een voorwaarde
Het windpark wordt onderdeel van de plannen om een energieneutraal bedrijventerrein te realiseren langs de A1. De concessie voor de duurzame energievoorziening wordt begin 2013 verleend aan Cofely die de windontwikkeling vervolgens uitbesteedt aan Raedthuys.
In de concessieovereenkomst wordt enige tijd later de afspraak opgenomen dat minimaal 25% van de aandelen van de windturbines bedoeld zijn voor inwoners van Deventer en omgeving. Raedthuys gaat hiermee akkoord.
Deze wens om burgerparticipatie en windontwikkeling te combineren komt niet uit de lucht vallen. Het is in 2008 ingebracht door bewoners en komt daarna steeds nadrukkelijk naar voren: in de Toekomstvisie 2030, de Visie Duurzaam Deventer 2009-2014 uit 2009. De gemeente denkt daarbij aan een ‘lokaal duurzaam energie diensten bedrijf in een coöperatieve vorm’, oftewel een lokale energiecoöperatie. In de Uitvoeringsagenda Duurzaamheid 2009-2014 zijn de volgende twee beleidsprioriteiten opgenomen:
- Initiëren van een duurzaam dienstenbedrijf in een coöperatieve vorm.
- ontwikkeling van twee windturbines langs de A1.
De wethouder duurzaamheid Jos Pierey is een belangrijke aanjager van beide pijlers.
Gemeente Deventer:
De Deventer aanpak gaat uit van een hoge participatie van burgers en bedrijven bij het zoeken naar werkende oplossingen voor het duurzaamheidsvraagstuk [uit: Uitvoeringsagenda, p17].
Deventer krijgt een energiecoöperatie
Het duurzaam dienstenbedrijf krijgt concreet vorm met de oprichting van de energiecoöperatie Deventer Energie in oktober 2012. De gemeente is de initiatiefnemer en geeft hierbij aan dat dit een “echte coöperatie moet worden, met leden en zonder overmatige overheidsbemoeienis” [Uitvoeringsagenda, p18]. Er is geen bestuurlijke relatie met de coöperatie. Dit valt min of meer samen met de aanbestedingstraject voor het windproject aan Raedthuys. De coöperatie krijgt daarmee de gelegenheid om de participatie te organiseren.
Samenwerking met Raedthuys en Deventer Energie
Er ontstaat een unieke samenwerking tussen de commercieel energiebedrijf Raedthuys en de jonge burgercoöperatie Deventer Energie. In augustus 2013 tekenen zij een intentieovereenkomst en spreken een eigendomverdeling af: 25% coöperatie en 75% Raedthuys.
Quote Jan de Vries, directeur Deventer Energie: “Voor ons was dit een unieke kans als nieuwe coöperatie. Die wilden we niet laten lopen. We hadden zelf op korte termijn nooit zoveel eigen opwek kunnen realiseren”.
Raedthuys neemt de projectontwikkeling (en het ontwikkelrisico) voor haar rekening, Deventer Energie concentreert zich op de publieke discussie en het organiseren van de participatie.
Versneld naar realisatie
Vanaf 2013 gaan de zaken snel. De Raad stelt het bestemmingsplan Windturbines Kloosterlanden vast, het College verleent de omgevingsvergunning die na een beroepsprocedure bij de Raad van State onherroepelijk wordt.
Onderussen overleggen de partijen uitvoerig over de vorm van samenwerking, met bijbehorende besluitvormingsregels, taakverdeling, etc. Gekozen wordt voor de lichte juridische vorm van een Vof (vennootschap onder firma). In juli 2014 is de ‘overeenkomst van vennoten’ gereed en wordt de Vof Windpark Kloosterlanden opgericht.
Wervingscampagne
De wervingscampagne start begin 2014 en verloopt voorspoedig. Op juli hebben negentig participanten het benodigde kapitaal bij elkaar gebracht van 400.000 euro.
Realisatie
In oktober 2014 start de bouw. Een jaar later is het windpark feestelijk geopend.
In oktober 2014 start de bouw. Een jaar later is het windpark feestelijk geopend.
Beide partners zijn tevreden over de samenwerking. Na een gewenningsperiode bleek er veel synergie te bestaan met competenties die elkaar aanvullen. “Partijen met verschillende achtergrond werken prima samen”.
Participatie
Participatie van bewoners en bedrijven is een van de pijlers onder het Deventer windbeleid.
Dit is als volgt ingevuld:
- Betrokkenheid bij de plan- en besluitvorming over de locatiekeuze
- Betrokkenheid bij de projectontwikkeling
- Mede-eigenaarschap van het windpark via de coöperatie
- Financiële participatie in het windpark via de coöperatie.
- Lokale levering van Deventer stroom.
In de opeenvolgende fasen:
Planvorming
Voor de locatiekeuze stond de gemeente aan het roer. Bewoners en belanghebbenden zijn op verschillende momenten in dit besluitvormingstraject betrokken. Dit omvat de standaard inspraakmomenten voor de planologische procedure en extra informatieavonden, een excursie e.d Zie ook bij: Ontwikkeling.
Projectontwikkeling
In de ontwikkelfase zijn de ontwikkelaar en de coöperatie aan zet. Bewoners kunnen invloed uitoefenen op het proces als ze lid worden van de coöperatie. De coöperatie spant zich op verschillende manieren in om bewoners en bedrijven bij het proces te betrekken, o.a via een wervingscampagne en informatieavonden. De vergunningprocedure voorziet daarnaast ook in inspraakmomenten.
Medeeigenaarschap
Bewoners die lid zijn van de coöperatie zijn mede-eigenaar van de 'halve windturbine'. Ze hebben zeggenschap over de bedrijfsvoering
Financiële participatie
Bewoners kunnen financieel participeren. Z|e moeten lid worden van de coöperatie. Zie: financiering.
Deventer windstroom
Bewoners kunnen de Deventer windstroom inkopen via de coöperatie die samenwerkt met de energieleverancier Raedthuys Pure Energie. De coöperatie ontvangt een vergoeding van de leverancier voor elke klant die zij aandragen.
Gebieds- of omgevingsfonds
Er is geen omgeving- of gebiedsfonds ingesteld. “Daarvoor zijn de opbrengsten te gering. Het gaat uiteindelijk om een halve windturbine” [Jan de Vries].
Jan de Vries van Deventer Energie:
“Het is altijd lastig om hard te maken dat wij als Deventer Energie hebben bijgedragen aan vergroting van het draagvlak. In ieder geval lieten wij zien dat er ook voorstanders waren. We vertegenwoordigden het pro-geluid. Uiteindelijk hebben negentig inwoners van Deventer geïnvesteerd in het park. Dat zijn er niet zoveel, vergeleken met de gehele bevolking. Maar het is wel een begin: we bewijzen dan burgers zelf kunnen en willen bijdragen aan de overstap naar duurzame energie.”
Organisatie, financiering
Organisatiestructuur
Het windpark is in eigendom van twee besloten vennootschappen die samenwerken in de VOF Windpark Kloosterlanden.
- DE-Wind BV is 100% eigendom van de coöperatie en 25% aandeelhouder in de VOF.
- Raedthuys WP Kloosterlanden BV is 100% dochter van Raedthuys Windpower BV en 75% aandeelhouder in de VOF.
De afspraken zijn vastgelegd in een Overeenkomst van Vennoten van de VOF. Deventer Energie (de algemene ledenvergadering) heeft een vetorecht als het over strategische beslissingen gaat, zoals de vervanging van windturbines, het toelaten van een andere partner in het windpark (de VOF) of grote investeringsbeslissingen.
Financiering
De financiering is opgebracht door de coöperatie (met ledenkapitaal), Raedthuys en de Rabobank.
Investering | 7 miljoen euro |
Financiering (EV: eigen vermogen): | Totaal eigen vermogen: 1,6 miljoen (22%) Deventer Energie: 400.000 euro (ledenparticipatie) (25% EV) Raedthuys: 1,2 miljoen euro (75% EV) Verwacht rendement participanten: 6,3% (IR 20 jaar) Verwacht rendement coöperatie: 3,7% (IR 20 jaar) |
Financiering (VV: vreemd vermogen): | Rabobank: 5, 4 miljoen (bancaire lening looptijd 15 jaar) |
Voorfinanciering (tot financial close) | Raedthuys |
Subsidieregeling | SDE+ (15 jaar) |
Coöperatieve financiering
Leden van de coöperatie participeren door aanschaf van rentecertificaten.
Dit werkt als volgt:
- Dit bestaat feitelijk uit een lening van 250 euro per certificaat, verstrekt aan DE-Wind BV.
- DE-Wind BV is de uitgevende instelling.
- De participatie geeft gedurende de levensduur van het windpark (20 jaar) recht op 2,5% rente per jaar en een variabele rendementuitkering.
- De participanten ontvangen hun inleg terug aan het einde van de levensduur (of eerder als ze willen uittreden).
- De leden besluiten over de hoogte van de variabele rendementsuitkering en de besteding van het resterende deel.
- De coöperatie ontvangt haar aandeel in het netto rendement van DE-Wind BV en een management fee.
Participanten moeten lid worden van de coöperatie en krijgen daarmee zeggenschap over de koers van de coöperatie en indirect de koers van DE-Wind BV (samen met de niet-participerende leden). Die zeggenschap is beperkt door waarborgen in de overeenkomst tussen de participanten en de DE-Wind BV. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om eenzijdig een andere winstverdeling af te spreken.
Voorfinanciering (projectontwikkeling)
De kosten van de locatieonderzoeken en de bestemmingsplanwijziging zijn deels voorgefinancierd door de gemeente en conform wettelijke regels verhaald op het project.
De kosten in het ontwikkeltraject zijn grotendeels voorgefinancierd door Raedthuys en voor een klein deel door Deventer Energie. Alle kosten zijn vervolgens ten laste gebracht van het project.
Het ontwikkelrisico – de schade als het project schipbreuk zou leiden – kwam voor rekening van Raedthuys (zoals vastgelegd in de intentieovereenkomst).
Partijen
De belangrijkste partijen zijn:
Coöperatie
De coöperatie is voor 25% eigenaar van het windpark. De coöperatie is opgericht in 2012 op initiatief van een aantal burgers en van de gemeente Deventer. Er is geen bestuurlijke relatie met de gemeente. De coöperatieheeft een brede missie:
- energiebesparing stimuleren;
- het aandeel duurzame energie binnen de gemeente zo snel mogelijk verhogen: 100% duurzaam energiegebruik in Deventer;
- Energie leveren aan bewoners en bedrijven (via Raedthuys Pure Energie).
Deventer Energie ontwikkelt zonneprojecten en verzorgt ze het energieloket voor de gemeente. De coöperatie heeft eind 2016 225 leden, van wie negentig participeren in het windpark.
Gemeente
De gemeente Deventer is de feitelijke initiatiefnemer van het windpark én de belangrijkste pleitbezorger voor burgerparticipatie. Zonder deze actieve rol was Deventer Energie niet in de positie gekomen als mede-eigenaar van een windpark, stelt de huidige directeur van de coöperatie vast.
- Als beleidsmaker: de gemeente heeft een windvisie met concrete doelen (2004) vastgesteld, geschikte locaties aangewezen en de locatieonderzoeken laten uitvoeren. De ambitieuze duurzaamheidambitie is verbonden aan een concreet doel: realisatie van twee turbines. Daarnaast is de gemeente mede-initiatiefnemer van de coöperatie en heeft ze deze financieel ondersteund in de opstartfase.
- Als bevoegd gezag is de gemeente verantwoordelijk voor planologische en vergunningsprocedures. Het verlenen van planologische medewerking is verbonden met een uitdrukkelijke advies (25% in coöperatief eigendom). De ontwikkelaar heeft dat geaccepteerd.
- De gemeente is geen grondeigenaar.
Marktpartij
Raedthuys Pute Energie is de ontwikkelaar en 75% eigenaar van het windpark. Raedthuys heeft 135 MW aan operationele windparken en turbines in haar portfolio.
Grondeigenaren
De grond waarop de turbines staan is van twee partijen:
- Rijksvastgoedbedrijf voor locatie afrit A1
- Sichting IJssellandschap
Het IJssellandschap is een stichting die land, landgoederen, boerderijen en huizen rondom Deventer beheert en ontwikkelt. De stichting behoorde in eerste instantie tot de tegenstanders van het windpark. Toen langs democratische weg besloten was dat het windpark er toch zou komen, hebben zij zich er bij neergelegd en hebben ze de grond beschikbaar gesteld tegen normale voorwaarden (pacht). De andere locatie is in eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf. Voor grondhuur gaan ze uit van de landelijke richtlijnen.
Links
Artikel Energie+ gebouwd op zakelijkheid en idealisme, nr 4 december 2015.
Gemeente Deventer stukken: